عنوان پایان نامه

1- عنوان به زبان فارسی:

طراحی مدرسه متوسطه (راهنمایی) معلولین جسمی و حرکتی با رویکرد توانبخشی …

2-  عنوان به زبان انگليسي: 

A rehabilitation approach to the design of (middle school) for physically disabled students.

بیان مسئله

مطلب مهم در در انجام این پایان نامه معماری توجه به معلولیت فرد نوجوان با توجه به بالا رفتن نیازهای فردی که همواره با جسم و روح آن همراه است می باشد،. نظام آموزشی، روش ومحتوای آموزش از یک سو و فضای آموزشی از سوی دیگردو عامل موثر در پرورش و رشد کودکان محسوب می گردد. معلولیت عبارت است از محرومیت و وضعیت نامناسب یک فرد که پیامد نقص و ناتوانی است و مانع از انجام نقشی می شود که با توجه به شرایط سن، جنسی، اجتماعی، فرهنگی و طبیعی برای فرد در نظر گرفته شده است (1). جامع ما تعریف و شناخت درستی از معلول ندارد و یک انسان معلول از کودکی با برخورد های غلطی که ناشی از درک ناقص جامع است، مواجه می شود. بنابر این ،معلول خود را محکوم به ناتوانی و گاهی نیازمند ترحم می بیند (2). نگرش منفی نسبت به معلولین باعث ایجاد ناکامی، سرخوردگی، احساس عدم اعتماد به نفس و بالا رفتن میزان وابستگی آنها می شود (3). معلولیت معمولا همراه با عدم تمایل به شرکت در برخی از فعالیت های اجتماعی می باشد(4). ویلسون (Wilson) و همکاران(1982) در نظریه ی پنجره شکسته معتقدند که محیط، تاثیرات قدرتمندی بر سلامت و بهزیستی انسان دارد (5). محیط حاکم بر آموزش ، عامل تعیین کننده ای در ایجاد انگیزه برای یاد گیری است. زیرا رفتارهای منجر به یادگیری بهتر صورت گرفته و پیشرفت تحصیلی را تقویت می کند (6). عدم محدودیت در تحصیل و کار برای افراد معلول نتایج خوبی را به همراه داشته است(7). از این رو برآنیم تا با طراحی مدرسه ای مجهز برای معلولین علاوه بر آموزش و تعلیم آنها در جهت بازگشت روحیه و استقلال فردی آنها و درمان جسمی این دانش آموزان به آنان یاری برسانیم.

اهمیت و ضرورت انجام پایان نامه(شامل اختلاف نظرها و خلاءهاي تحقيقاتي موجود، ميزان نياز به موضوع، فوايد احتمالي نظري و عملي آن و همچنين مواد، روش و يا فرآيند تحقيقي احتمالاً جديدي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار مي‏گيرد):

دانش آموزش راهنمایی ، به عنوان دومین مرحله آموزش همگانی مطرح است. از آنجا که برخی از خانواده ها ، از امکانات کافی مادی و فرهنگی برای آموزش محروم می باشند ، مرحله آموزش راهنمایی در ساختار نظام آموزشی موجب کاهش نابرابری های فرهنگی می گردد .آموزش راهنمایی ، نوجوانان را برای مقاطع بالاتر(دبیرستان) آماده می کند و چنانچه از نظر کمی و کیفی در سطح بالاتری ارائه شود ، افت تحصیلی و ترک تحصیل در مقاطع بعدی ، کمتر می شود .
هلاندر (1996) معتقد است که رشد خدمات عمومی به ویژه در بخش خصوصی ، توسعه آموزش های ویژه دانش آموزان دارای معلولیت جسمی و حرکتی تاثیر پذیری از این افراد و گروها ،تغییر نگاه جوامع به خدمات و گسترش سایر نظام های حمایتی دولتی و به طور کلی مطرح شدن حق استفاده از خدمات عمومی برای افراد دارای ناتوانی ، نقش انکار ناپذیری در این زمینه داشته است . در این میان او به نقش فرایند درک از حقوق بشر افراد دارای ناتوانی ،بیش از دیگران معتقد است (8). ابعاد مهم و قابل توجه در همه سازماندهی های فضائی عبارتند از :نوع و انتظام فضاهای پر وخالی – عناصر تشکیل دهنده مجموعه – عناصر تکراری و مجدد – گونه های اصلی و فرعی عناصر تشکیل دهنده مجموعه ها – سیرکولاسیون یا نوع فضاهای ارتباطی و مسیرهای ادراکی – نور طبیعی و بالاخره کیفیت های بصری و ادراکی می باشد(9).
انتخاب انواع سازماندهی ، متناسب با عملکردهای مورد نیاز و ویژگی و موقعیت سایت ، ویژگی های محیطی و اقلیمی ، خصوصیات فرهنگی و غیره مستلزم شناخت انواع سازماندهی فضایی و آگاهی از ویژگی های مثبت یا پتانسیل ها ، ویژگی های منفی و محدودیت ها و اصول سازماندهی فضایی آنها ست . طراح با شناخت انواع سازماندهی ها می تواند ایده طراحی خود را بر مبنای هر یک با ترکیب از چند نوع سازماندهی ، متناسب با موقعیت خاص استوار نماید.

مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بيان مختصر پیشینه تحقيقات انجام شده در داخل و خارج کشور پيرامون موضوع تحقیق و نتايج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظري تحقیق):

در پایان نامه ای با عنوان مقایسه مبلمان شهری برای معلولین داخل کشور با خارج کشور بیان شده است که در این قیاس ایران با توجه به تمامی امکانات مالی که دارد، نتوانسته است در حق این قشر از جامعه کارهای لازم را انجام دهد. یکی از نقایص در این راستا، طراحی مبلمان شهری برای معلولین جسمی- حرکتی، نابینایان و ناشنوایان کشور می باشد. شاید موانع طراحی شهری برای افراد سالم به دلیل نداشتن مشکلات فیزیکی، چندان قابل لمس نباشد. لذا در این نوشتار سعی شده است مشکلات این قشر از جامعه به تصویر کشیده شده و امکانات موجود با استاندارد کشورهای پیشرفته مقایسه و در نهایت راههایی برای مرتفع شدن این مشکلات ارائه گردد(10).
خانم شهناز پور ناصری در تحقیقی با عنوان تأثیر کالبد مدارس بر نتایج آموزشی عنوان کردند که با توجه به اهمیت سلامت جسمی و روحی کودکان با اهمیت ارتقای کیفیت آموزش و بالا بردن کارآیی دانش آموزان و با توجه به ناکارآمدی ساختمان های آموزشی کشور، توجه به شرایط کالبدی و متغیر های فیزیکی مدارس بر نتایج آموزشی حائز اهمیت است (11).
در پژوهشی با عنوان مناسب سازی مدارس جهت تردد بدون مانع دانش آموزان کم توان جسمی عنوان شد که از سال 1981 ، پیوستن کودکان کم توان جسمی – حرکتی به نظام معلول آموزش و پرورش در سطحی گسترده به عنوان یکی از اهداف مهم برنامه ریزی آموزشی در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفت که برای اجرای این امر باید شرایط لازم فراهم می گشت. در این تحقیق ضمن معرفی و شناسایی مشکلات دسترسی در فضاهای آموزشی مدارس از قبیل ورودی، محوطه مدرسه، باز شوها، کفپوش ها، راهروها، پله ها، سطوح شیب دار و فضاهای بهداشتی به ارائه ضوابط و معیارهای طراحی مناسب و نحوه مناسب سازی وضع موجود بر اساس ضوابط و مقررات معماری و شهر سازی برای معلولین جسمی- حرکتی پرداخته شده است.(12).
در پژوهشی به عنوان مناسب سازی فضا های شهری و مسکونی برای معلولین جسمی و حرکتی، بیان کردند با توجه به تمرینات توان بخشی در جهان که ثابت کرده است باز توانی و دستیابی معلولین به استقلال در زمینه فردی و اجتماعی بدون سازگاری با محیط زیست غیر ممکن است (وبرعکس). لذا اصلاح و مناسب سازی طراحی واحد های مسکونی و شهری نه تنها لازم است بلکه امری ضروری جهت کسب استقلال فردی و اجتماعی معلولین و جانبازان می باشد (13).

جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق:

معلولیت های جسمی آن نوع ویژگی های هستند که مانع بروز کارآمد توانایی های بدنی و جسمی فرد می شود(14). دامنه های تعریف معلولیت جسمی و حرکتی شامل مشکلاتی در وارد شدن به اتوبوس،مشکل حمل کردن یک شی پنج کیلویی، مشکل بالا رفتن از پله ها وارد شدن و خارج شدن و استفاده از ویلچر، عصا و … و هچنین مشکلات روانی همراه این ناتوانایی ها مانند اضطراب و افسردگی را شامل می شود(15).
درک مجموعه های معماری مستلزم یک روند تشخیص وتمیز اجرا از یک سو و ترکیب و تلفیق آنها از سوی دیگر ، لذا از اصول مهم در طراحی ، توجه به مقیاس خرد و کلان به صورت همزمان  می باشد.
طراحی مدرسه راهنمایی معلولین با تکیه بر کیفیت فضاهای آموزشی تحت تاثیر آموزش نوین ,وتقویت جسمی وروحی معلولین قرار خواهد گرفت و استفاده از تمامی امکانات در ساختمان برای تقویت و بهبود سلامتی افراد میتواند ایجاد علاقه بیشتری برای تشویق شدن فرد معلول جسمی و حرکتی برای ادامه زندگی و استقلال فردی مورد توجه قرار گیرد .

اهداف مشخص تحقيق (شامل اهداف آرماني، کلی، اهداف ويژه و كاربردي):

– ارتقاء کیفیت فضاهای آموزش مدارس
– جدا سازی چیدمان از طراحی، در آموزش نوجوانان ( درک فضا و  ملموس شدن عملکردها است که منجر به طراحی می شود در صورتیکه در چیدمان فضائی، فضاها به صورت کلیشه ای وصنعتی درکنار هم می باشد. )
– دور کردن نوجوان معلول از کور فضائی (کور فضائی در اثر توجه به حجم و پلاستیک بنا ایجادمی شود در صورتیکه برای طراحی، دانشجو باید کلیه عوامل حجم، پر و خالی، عملکرد، فرم و…. را به صورت رفت و برگشتی با هم تلفیق کند کور فضائی موجب عدم شناخت روح فضا می شود)
– طراحی فضاهای آموزش نوجوانان متناسب با هویت، فرهنگ و معماری  ایرانی به منظور ایجاد نوستالوژی فکری در نوجوانان که برای رسیدن  به این هدف بایستی از یک سو تنوع فضاها را در  نظر داشت و از سوي ديگر لازم است در نسبت بين فضاهاي خصوصي- نيمه عمومي و عمومي دقت فراوان داشت.
-بالا بردن استقلال فردی با انجام دادن کارهای شخصی توسط خود فرد مثال:بالا رفتن از طبقات بدون نیاز به کمک مربیان که خود تاثیر زیادی در روحیه فرد دارد.
-اطمینان کامل وایمنی بالا در مدرسه که باز هم جسارت فردی را بالا برده و فرد معلول می تواند بر هر نوع مشکلی بدون هیچگونه بیمی از پس آن برآید.
-قرارگیری فضای درمانی در خود طرح که علاوه بر آموزش می تواند به درمان و تقویت جسمی خود بپردازد.

سؤالات تحقیق:

1-      کیفیت فضاهای آموزش نوین باید دارای چه خصوصیاتی باشد تا بتوان جذابیت و خلاقیت لازم را داشته باشد؟
2-      سایتی که مدرسه در آن قرار گرفته، باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟
3-      فرم و حجم مدرسه راهنمایی چگونه باید شکل بگیرد تا پویایی و جذابیت وخوانایی را برای یک نوجوان را داشته باشد؟
4-      تاثیر اقلیم بر طراحی مدرسه به چه میزان می باشد؟
5-      چگونه می توان فضای مدرسه را برای فرد معلول قابل استفاده کرد؟

فرضيه‏ هاي تحقیق:

می توان در نظر داشت که یادگیری مهارت ایمنی سازی در برابر استرس، به معلولان جسمی و حرکتی توان و جرات مقابله با مشکلات را خواهد داد و حل مشکلات نیز به نوبه خود از نظر روانی برای معلولان جسمی و حرکتی موجب می شود تا فرد احساس توانمندی نماید، که این امر در افزایش ابراز وجود تاثیر خواهد داشت.
همچنین میتوان در یک مکان جدید و محیطی تازه نقاط ضعف معلولان را تا اندازه ای کاهش داد و در مقابل جنبه های مختلف توانمندی های خود آگاه شوند. این امر خود موجب ایجاد نگرش های جدید و مثبت در فرد می شود .

تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):

1-اختلال:  مرتبط است با غیر از عادی بودن ساختار و نمود ظاهری و کارکرد ارگانسیم و سیستم بدن ،که می تواند به دلایل زیادی ایجاد گرددد. اصولا اختلالات ، نمایانگرآشفتگی های موجود در سطح ارگانیک است.
2-ناتوانی : ناتوانی disability  یک اصطلاح نسبی است :مانعی در برابر انسان برای انجام یک فعالیت به شکل طبیعی تاسال1980 بیش از آنکه از اصطلاح ناتوانی استفاده شود .(کمالی.1382 )
3-معلولیت:  واژه معلولیت Handicap است که معلولیت بر بی کفایتی و نبود استقلال در فرد برای انجام کارهای روزمره اشتغال آموزش و زندگی عادی تاکید داشت . در سال 1980 سازمان جهانی بهداشت در طبقه بندی جدید خود رابطه خطی را بر اساس نقص ناتوانی و معلولیت تعریف کرد . (کمالی . 1383 …42-55)
4-معلول:  بر اساس تعاریف موجود معلول کسی است که به دلیل نقص جسمی وحرکتی قادر نیست فعالیتهای عادی زندگی روزمره را به نحو مطلوب انجام دهد ویا در انجام فعالیتهای مربوط با محدودیتها مواجه است .(آیین نامه آموزش پرورش استثنایی ) دانش اموز معلول جسمی و حرکتی به فردی اطلاق می شود که با وجود برخورداری از بهره هوش مرزی یا بالاتر به علت مشکلات جسمی و حرکتی شدید قادر به استفاده موثر از امکانات آموزش مدارس عادی نباشد .(صالحی.1384)

روش شناسی تحقیق:    

الف- شرح كامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهيزات و استانداردهاي مورد استفاده در قالب مراحل اجرايي تحقيق به تفكيك): 

تذكر: درخصوص تفكيك مراحل اجرايي تحقيق و توضيح آن، از به كار بردن عناوين كلي نظير، «گردآوري اطلاعات اوليه»، «تهيه نمونه‏هاي آزمون»، «انجام آزمايش‏ها» و غيره خودداري شده و لازم است در هر مورد توضيحات كامل در رابطه با منابع و مراكز تهيه داده‏ها و ملزومات، نوع فعاليت، مواد، روش‏ها، استانداردها، تجهيزات و مشخصات هر يك ارائه گردد.

روش گردآوري اطلاعات در پژوهش حاضر، ميداني ـ‌ كتابخانه اي است، می توان سوالات پرسش نامه را فراهم کرد و سپس پرسش نامه ها در بین شهروندان در شهر گچساران قرار خواهند گرفت، و پاسخ های کیفی به دست آمده از پرسش نامه ها را از طریق نرم افزار آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و داده های کیفی به داده های کمی تبدیل می شوند، سپس با استفاده از داده های مورد نظر به خواسته های پژوهش در بخش ادبیات موضوع پاسخ داده می شود سپس با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این بخش، به طراحی یک مدرسه متوسطه معلولین جسمی و حرکتی با رویکرد توانبخشی پرداخته خواهد شد.

ب-  متغيرهاي مورد بررسي در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:

متغیر های مورد بررسی در این پژوهش شامل متغیرهای مستقل، وابسته و مداخله گر خواهد بود، که در ادامه به طور مختصر بیان خواهد گردید.
متغیر های وابسته شامل   معلولین جسمی حرکتی و توانبخشی   می باشد که با استفاده از متغیرهای مستقل و مداخله گر مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند و سپس با کمک این متغیرها به هدف طراحی در این پژوهش دست یافته می شود. متغیرهای مداخله گرهم که شامل ویژگی های کالبدی(با زیر مجموعه فرم واندازه،نور، هندسه ، فضای باز و فضای سبز) می باشد.

ج –  شرح کامل روش (ميداني، كتابخانه‏اي) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه،  مصاحبه،  فيش‏برداري و غيره) گردآوري داده‏ها:

در این پژوهش با روش بررسی های اسنادی ،کتابخانه ای وبا استفاده از مقالات علمی معتبر، کتاب ها و سایر پایگاه های اطلاعاتی قسمت های سوابق تحقیقاتی مورد جستجو و بررسی قرار خواهند گرفت؛ و همچنین با روش  مطالعه میدانی، دیدگاه های مختلف شهروندان شهر گچساران طی پرسشنامه¬هایی در حیطه عناصر مهم کالبدی و اجتماعی یک مدرسه معلولین جسمی و حرکتی جمع آوری خواهد گردید، و با نرم افزار آماری مورد نیاز تحلیل خواهند شد.

د – جامعه آماري، روش نمونه‏گيري و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان):

در این پژوهش تعداد 30 نفر از دانش آموزان معلول جسمی و حرکتی شهر گچساران که علاقه مند به حضور در چنین مدرسه های  هستند جامعه آماری ما خواهند بود، که به روش نمونه گیری تصادفی ساده و به صورت داوطلبانه انتخاب می گردند.

هـ – روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل داده‏ها:

پس از توزیع پرسشنامه در بین شهروندان شهر گچساران،داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss  در سطح توصیفی و تبیینی مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.در سطح توصیفی به محاسبه فراوانی و درصد گزینه های انتخاب شده و مولفه های پرسشنامه پرداخته خواهد شد و در سطح تبیینی با آزمون های مورد نظر به بحث و نتیجه گیری خواهیم پرداخت.

و- منابع مورد استفاده:    

منابع انگلیسی :

1.Barbotte E. Guillemin F . Neurkasen and Lord handicap Group. World Health Organization. Bulletin of the World Health organization 2001; 79(11): 1047-55.
2.Afroz GH. introduction to psychology and education of exceptional children. Tehran: Tehran
University. 1991: 15-39 [Book in Persian ]
3. Satari B, Omidyar KH, Yaghobi V . comparison of family attitudes towards people with disabilities before and after community-based rehabilitation in Ardebil. rehabilitation 2005 ; 6(3) : 25-32[Article in Persian ].

4. Mirkhani SM. rehabilitation. Tehran: welfare and rehabilitation university; 1999: 90-110 [ Book in Persian].

5. kohen DE, brooks – Gunn J, Leventhal T, Hertzman C, neighborhood income and physical and social disorder in Canada: associations with Young Children`s competence. child development. 2002;73:,1844-60.

6.soltaniArabshahi K, Koupayeh Zade J, Sobouti B. Educationment of the Major Clinics of the Educational  Hospitals of  Iranian university of medical sciences in view of the learners focusing on dream Model, Iranian Journal of Education in Medical Sciences. 2008;8(1).[Persian]

7.kaldi A. Attitude of people towards disabilities. Scolial science Quarterly of Alameh Tabatabaei University 2001;11-12(1) : 175-202 [Article in Persian]. Werner D. Meeting the needs of disabled village children. top Geogr med 1993;45(5):229-32.

8.Helander, E . (1996) prejudice and dignity . UNDP .new York.

14. Spencer T. the role of research in the lives of people with disabilities. Too little too late?. The Exceptional parent. Eur J Dev Psychol. 2007; 37(5): 78-82.

15. Molden TH. Tossebro J. Measuring disability in survey research: Comparing current measurements within one data set. Eur J Dev Psychol.2010; 4 (3): 174-189.

منابع فارسی انجام پایان نامه معماری کارشناسی ارشد :

9. غفاری ، علی (1386) ” اصول مبانی طراحی فضای آموزشی ” ، ستاد نوسازی مدارس کشور.

10. صفری، عباس و فرخی، فرهنگ و بیات براقی، ناهید. مقایسه مبلمان شهری برای معلولین داخل کشور با خارج از کشور. دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
.
11. پور ناصری، شهناز. 1385. تأثیر کالبد مدارس بر نتایج آموزشی، همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان

12. رفیع زاده، ندا. 1385. مناسب سازی مدارس جهت تردد بدون مانع دانش آموزان کم توان جسمی، همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی.

13.حمیدی ،جهانگیر و رواقی ، ایراندخت 1385. مناسب سازی محیط شهری و مسکن برای معلولین به ویژه معلولین جسمی و حرکتی ، همایش علمی مناسب سازی محیط شهری ، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان .